Η στελέχωση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων

Ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας ήταν ένας ανταρτοπόλεμος, κυρίως ανάμεσα στους Έλληνες και τους Βουλγάρους. Η διάκριση σε Πατριαρχικούς, πιστούς δηλαδή στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, και σε Εξαρχικούς, προσχωρήσαντες δηλαδή στη βουλγαρική εκκλησία (Εξαρχία), υπήρξε χαρακτηριστικό της περιόδου. Ο στρατηγικός στόχος κάθε παράταξης στις πόλεις και την ύπαιθρο ήταν να αναζωογονήσει το εθνικό φρόνημα των οπαδών της και να πτοήσει τους αντιπάλους της. Για τον λόγο αυτό οργανώθηκαν ένοπλες ομάδες, δίκτυα υποστήριξης, εφοδιασμού και πληροφόρησης, τα οποία στελέχωναν μέλη όλων των κοινωνικών τάξεων, στις πόλεις και την ύπαιθρο.

Ο ελληνικός αγώνας στηρίχθηκε στην πανελλήνια προθυμία πολιτών και στρατιωτικών να καταταγούν στα ένοπλα σώματα. Αρκετοί στρατιωτικοί υπηρέτησαν στο Γενικό Προξενείο ως «ειδικοί γραφείς», οι οποίοι ήταν οι οργανωτές του αγώνα και για τον σκοπό αυτό περιόδευαν τακτικά σε διάφορες περιοχές την Μακεδονίας. Δίπλα τους συμπαρατάχθηκαν σλαβόφωνοι και βλαχόφωνοι Έλληνες σε πόλεις και χωριά, οι οποίοι αντιστέκονταν στον προσηλυτισμό τους από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Ενωμένοι πολεμούσαν μαζί με εθελοντές από το ελεύθερο ελληνικό κράτος (το Πήλιο, τη Μάνη, τα Επτάνησα, κ.α.), αλλά και από περιοχές εκτός της ελληνικής επικράτειας (Κρήτη, Ήπειρο, Ανατολική Ρωμυλία, Κύπρο). Για την επιτυχή δράση των σωμάτων αυτών, καταστρώθηκαν επιτελικά σχέδια, τα οποία λάμβαναν υπόψιν τους εκτός από τις προτεραιότητες της εθνικής πολιτικής, τη γεωγραφία και τη μορφολογία του εδάφους. Στόχο είχαν τον έλεγχο οδικών αρτηριών και περασμάτων, που ήταν απαραίτητος για τον ανεφοδιασμό των ανταρτικών ομάδων, αλλά και για τον έλεγχο της υπαίθρου συνολικά.