Ημερίδα με θέμα «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης: Από τον Μεσοπόλεμο στο Ολοκαύτωμα»

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ήταν οι εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα που διοργάνωσε την Τετάρτη 17 Ιανουαρίου 2018 το Σωματείο «Οι Φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα» στην αίθουσα Αλ. Χαΐτογλου του Μουσείου με θέμα «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης: Από τον Μεσοπόλεμο στο Ολοκαύτωμα», με αφορμή την επερχόμενη Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.

Από τους εισηγητές, ο κ. Ευάγγελος Χεκίμογλου, έφορος του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης και διδάκτωρ οικονομικής ιστορίας, μίλησε για 32 «Ανώνυμες εβραιόκτητες εταιρείες της Θεσσαλονίκης, 1920-1940», με την έννοια ότι οι κύριοι μέτοχοί τους ήταν εβραίοι στο θρήσκευμα. Επειδή η ίδρυση ανώνυμης εταιρείας προϋπέθετε κάποιο ελάχιστο κεφαλαιακό όριο, όπως ανέφερε ο κ. Χεκίμογλου, θεωρείται βέβαιο ότι στις συγκεκριμένες 32 εταιρείες περιλαμβάνονταν οι μεγαλύτερες, από κεφαλαιακής άποψης, εταιρείες της εποχής. Όσες από τις εταιρείες αυτές επιβίωσαν της διεθνούς οικονομικής ύφεσης κατά την περίοδο του μεσοπολέμου λεηλατήθηκαν στη διάρκεια της Κατοχής από τους γερμανούς κατακτητές και τους εγχώριους συνεργάτες τους, ενώ πολλοί από τους επιχειρηματίες έχασαν τη ζωή τους στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Οι λίγες που συνέχισαν μεταπολεμικά αποτέλεσαν τον πυρήνα της αναγεννημένης εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης.

Ο κ. Γεώργιος Αντωνίου, επίκουρος καθηγητής στην έδρα Εβραϊκών Σπουδών του ΑΠΘ, μίλησε για τη σχέση «Εβραϊκής κοινότητας και μουσικής στον Μεσοπόλεμο: Από το Ωδείο Θεσσαλονίκης στο Άουσβιτς». Αξιοποιώντας στοιχεία από το αρχείο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, εστίασε σε πτυχές της ζωής ορισμένων από τους περίπου 700 μαθητές εβραϊκού θρησκεύματος που φοίτησαν στο Ωδείο κατά τα έτη 1915-1943. Μέσα από τις συναρπαστικές αλλά, πρωτίστως, τραγικές ανθρωποϊστορίες εκτοπισμένων και διασωθέντων σπουδαστών ο κ. Αντωνίου καταρχάς ανέδειξε τον ζόφο της εβραϊκής εκτόπισης και επιπλέον αποπειράθηκε να δώσει μια πρώτη απάντηση στο σημαντικό ερώτημα υπό ποιες συνθήκες και προϋποθέσεις κατόρθωσαν κάποιοι από τους εκτοπισμένους θεσσαλονικείς Εβραίους να διασωθούν από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Η κ. Μαρία Καβάλα, διδάσκουσα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, στην εισήγησή της με θέμα «Η ναζιστική “εργασιακή” πολιτική στη Θεσσαλονίκη (1941-1944). Δουλική εργασία και φυλετικά
ζητήματα» τοποθέτησε την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη στον ναζιστικό εργασιακό χάρτη και παρουσίασε τους τρόπους και τις πολιτικές με τις οποίες η Γερμανία επιχείρησε να επιλύσει το πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών για την πολεμική βιομηχανία στο εσωτερικό της ήδη από τον Απρίλιο του 1942.

Τελευταίος ομιλητής ο κ. Στράτος Δορδανάς, επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ευρωπαϊκής και Βαλκανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, εισηγήθηκε το θέμα «Εκτοπισμένα άτομα από την Ελλάδα: Το International Tracing Service (ITS) και οι επιζώντες θεσσαλονικείς Εβραίοι». Αξιοποιώντας υλικό από το μάλλον άγνωστο στην έρευνα αρχείο των Διασυμμαχικών Αρχών για την Τεκμηρίωση των ναζιστικών εγκλημάτων, παρουσίασε τεκμήρια που σχετίζονται με θεσσαλονικείς Εβραίους που επέζησαν των γερμανικών στρατοπέδων εξόντωσης και ανασυγκρότησε προσωπικές ιστορίες και οικογενειακές διαδρομές αλλά και συνολικά την εμπειρία του εκτοπισμού και του Ολοκαυτώματος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με τις πρωτότυπες ανακοινώσεις τους, προϊόντα των πρόσφατων ερευνών τους στο πλαίσιο τρεχόντων προγραμμάτων, οι ομιλητές κράτησαν υψηλό και αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του πολυάριθμου κοινού που παρακολούθησε την εκδήλωση. Μεταξύ άλλων παρεβρέθηκαν ο Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού και Πολιτισμού Αλέξανδρος Θάνος ως εκπρόσωπος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Νικόλαος Μαργαρόπουλος, ο Πρόεδρος του Σωματείου «Φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα» Παρασκευάς Σαββαΐδης, ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος Δαυίδ Σαλτιέλ, ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Λεφάκης, ο Δημοτικός Σύμβουλος Θεσσαλονίκης Δημήτριος Κούβελας, πανεπιστημιακοί, φοιτητές και πλήθος κόσμου.